SBN
SBN
MNB
MNB
MNB 2
MNB 2
UBS 1
UBS 1
UBS 2
UBS 2
 

Created with Tab Panel Generator

Tuesday, January 31, 2012

Цагийн Хүрд /2012.01.31дугаар.. .. .. ....


  Цагийн Хүрд /2012.01.31дугаар.. .. .. ....

 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Би чамаас Чи надаас / Тв нэвтрүүлэг


УГЗ Хөгжмийн зохиолч Д.Баттөмөр-...

Энерги судлалын академийн тэргүүн Лхагвадорж нар оролцлоо


Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй






Галбын говийн гачлан-эмзэг сэдэв



Ерөнхийлөгчийн таван толгой оюу толгойд очиж нутгийн иргэдтэй хийсэн уулзалтаас...Говь цөл болон хувирч байна....



Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Амгаагийн өөр төрх

Амгаагийн өөр төрх


“Би чиний Витамин” хэмээн дуулсаар олонд танигдсан дуучин М.Сонор хэсэг хугацаанд чимээгүй байсан ч саяхнаас уран бүтээлдээ эргэн оржээ.......








 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

“Би чиний Витамин” хэмээн дуулсаар олонд танигдсан дуучин М.Сонор хэсэг хугацаанд чимээгүй байсан ч саяхнаас уран бүтээлдээ эргэн оржээ. Тэрбээр “Нисванис” хамтлагийн дуучин Амгаатай хамтран дуулсан “Чи чадах уу” дууныхаа клипийг цацаж эхлээд байна. Клип гарсан даруйдаа үзэгчдийн анхаарлыг татаж чаджээ. “Нисванис” хамтлагийн дуучин Амгаа энэхүү клип дээр өөрийнхөө имижийг өөрчилж, ихэмсэг, дэгжин, романтик залуугийн дүрд хувирсан нь фэнүүдэд нь нэлээд таалагдсан гэсэн шүү. Залуу дуучин М.Сонор бол рок мангас Р.Мөнхсайхны охин юм.

Нас барсан хүүхэнтэй хуримаа хийсэн залуу…

Нас барсан хүүхэнтэй хуримаа хийсэн залуу…

 Bangkok Post сонин дээр Тайландын Чадил Юнинг гэгч эр өөрийн найз хүүхэнтэйгээ......















Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй  

Bangkok Post сонин дээр Тайландын Чадил Юнинг гэгч эр өөрийн найз хүүхэнтэйгээ нас барсны дараа гэрлэсэн гэсэн мэдээ нийтлэгджээ. Учир нь найз хүүхэн нь энэ нэгдүгээр сард автомашины ослоор нас барсан юм байна. Найз бүсгүй нь амьд сэрүүн байхдаа найз залуугаасаа гэр бүл болж хуримаа хийх саналаа өөрөө хэлж байсан ч залуу нь түр хүлээжий гэсэн хариу өгсөн гэнэ.
Харамсалтай нь найз хүүхэн гэнэт авто ослоор нас барсан ч түүнийхээ хүслийг ийнхүү биелүүлж хуримаа хийж байгаам байна.

Индианчууд Алтайн нуруунаас шилжин суурьшжээ


 
 Америкийн индианчууд өнөөгийн Алтайн нутаг дэвсгэрээс Америкт ирснийг ген судлаачид тогтоожээ. Эрдэмтдийн энэ.....









 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 
Америкийн индианчууд өнөөгийн Алтайн нутаг дэвсгэрээс Америкт ирснийг ген судлаачид тогтоожээ. Эрдэмтдийн энэ дүгнэлт «American Journal of Human Genetics» сэтгүүлд нийтлэгдсэн бол, товч бичлэг нь Пенсильванийн их сургуулийн хэвлэлийн мэдээнд гарсан байна. Учир нь тус сургуулийн эрдэмтэд судалгаанд оролцсон аж.
Эрдэмтэд судалгааны ажлынхаа хүрээнд Алтайд эдүгээ оршин сууж буй хүмүүсийн ДНК-г шинжилжээ. Түүнийгээ Казахстан, Хятад, Монгол болон бусад бүс нутгаас цуглуулсан дээжтэй, тэрчлэн индианчуудын янз бүрийн омгийн төлөөлөгчдийн ДНК-тай харьцуулсан байна. Генийн маркеруудыг олноор нь шинжилгээнд оруулсан учир нэлээд нарийвчилсан дүн гарсан гэж эрдэмтэд нотолжээ.
Ингээд эрдэмтэд Q /у хромосомын ДНК-д хамаарна/ гаплогруппээс хосгүй хувирлыг илрүүлсэн байна. Тэр нь Алтайн оршин суугчдыг Хойд Америкт анх очсон хүмүүс болох индиан омгийнхонтой төрөл болохыг харуулжээ. Энэ дүгнэлт нь С болон D галлогруппт шинжилгээтэй адил байгаа аж. Алтайн өмнөд нутгийн оршин суугчид нь хойд нутгийнхнаа бодвол индианчуудтай илүү ойр төрөл болохыг судлаачид мөн тогтоож чадсан байна.
Хойд Америкт шилжин суурьших хөдөлгөөн барагцаалбал 18-20 мянган жилийн өмнөөс эхэлсэн бөгөөд тэр үед Сибириэс Аляск руу хүмүүс шилжин суурьшсан тухай онолыг шинэ судалгааны дүн нотолжээ.
Энэ үйл явц барагцаалбал 30 мянган жилийн өмнө эхэлсэн гэж саяхныг хүртэл эрдэмтэд үзэж байлаа. 2003 онд «American Journal of Human Genetics» сэтгүүлд гарсан нийтлэлд шилжин суурьших хөдөлгөөн эхэлсэн цаг хугацаанд өөрчлөлт оруулан бичжээ.

Сараа ээжээсээ тусдаа амьдрах болжээ




  Монгол гэхээсээ илүү барууны хэв маягаар амьдрахыг чухалчилдаг поп хатагтай Б.Сарантуяа гурван өөр нөхрийн гурван хүүхдийн ээж.....












  
Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

 Монгол гэхээсээ илүү барууны хэв маягаар амьдрахыг чухалчилдаг поп хатагтай Б.Сарантуяа гурван өөр нөхрийн гурван хүүхдийн ээж болоод нэлээд уджээ. Үүнд нь ч анх монголчууд ихэд эмзэглэж байсан хэдий ч одоо түүний энэ байдлыг хэвийн үзэгдэл мэтээр ойлгох болов.
Эрхэм дуучин хатагтай зун болуут Шарга морьтын эцэст өөрийн зусландаа гарч халуун ам бүлээрээ жаргалтай сайхан амардаг хэдий ч тэрээр нэгэн найздаа ээжийгээ хөөрхөн ховлоод авчээ. Дам сураг сонсвол “Би ээжтэйгээ үзэл бодол таарахаа болилоо. Нас биед хүрсэн миний амьдралыг байнга зааж, хэлэх боллоо. Би ээжтэйгээ хамт амьдрахад хэцүү байна” хэмээн ярьсан гэдэг. Одоо поп хатагтай ээжээсээ тусдаа амьдарч байгаа ажээ.
Гадаа гарч эр, гэрт орж эм болж яваа  поп хатагтай уг нь бол ээжийгээ л хайрлаж явах учиртай авч омголон зан нь түүнийг зожиг амьдралыг сонгоход түлхэх болжээ.

Бат-Эрдэнэ Э.Оюумааг “урвуулжээ”



 Дуучин Э.Оюумаа СУИС-ийг уртын дуучин мэргэжлээр төгссөн, дуу хуурын өлгий Дундговиос гаралтай бүсгүй.....















Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй  

Дуучин Э.Оюумаа СУИС-ийг уртын дуучин мэргэжлээр төгссөн, дуу хуурын өлгий Дундговиос гаралтай бүсгүй.
Дундговиос хамгийн их буюу 134 Гавьяат төрсөн байдаг. Зууны манлай уртын дуучин Н.Норовбанзад, М.Дорждагва нараас өгсүүлээд Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ц.Чулуунцэцэг нарын олон алдартай дуучин төрсөн. Ийм өлгий нутгаас гаралтай болохоор Э.Оюумааг багш нь ихэд хайрлаж, хамгаалдаг байжээ.
Түүний багш доктор Ц.Дэлгэр авьяаслаг цагаан охиноо уртын дуунаас өөр юм дуулуулахгүй хэмээн оюутан байхад нь ихэд хамгаалж захиж сургадаг байжээ. Нийтийн дуу дуулаад эхэлбэл амьсгал, өргөлтөөс өгсүүлээд олон талаар “эвдэрнэ” гэж багш нь хайрладаг байсан гэнэ. Гэвч өөртэй нь адил уртын дууны ангид сурч байсан Ч.Бат-Эрдэнэ гэж хархүү нийтийн дуу руу уруу татсанаар уртын дуунаасаа урважээ.
Нийтийн дуугаар олон жил явсан ч уртын дуучин гэдгээ харуулахын тулд гуравдугаар сарын 7-нд Улсын Циркт болох тоглолтоо уртын дуугаар эхлүүлэх гэж байна.
Үүгээрээ хүмүүсийн дунд байдаг “зохиолын дууны анги төгссөн” гэх ярианд цэг тавих гэнэ дээ.

Маск-Залилагч


Маск-Залилагч
Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

NTV Телевизийн шууд эфир


NTV Телевизийн шууд эфир



Монголын үндэсний телевиз.(шууд эфир)




Монголын үндэсний телевиз.(шууд эфир)


 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Monday, January 30, 2012

Залуу зохион бүтээгч / 2012.01.30 шинэ дугаар1-р шат үргэлжилсээрр

Энэ өдрийн шалгаруулалтанд бас л олон шинэ бүтээл өрсөлдөж байна.....
 


 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Цагийн Хүрд /2012.01.30дугаар.. .. .. ....

  Цагийн Хүрд /2012.01.30дугаар.. .. .. ....
 
 
 
 
 
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Ука ба Амараа

 Ука ба Амараа
“Киви” хамтлагийн ахлагч, дуучин Д.Уламбаяр буюу Ука, “Хар сарнай” хамтлагийн дуучин С.Амараатай хамтран дуулсан “Hi Ladies”.....







 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 


“Киви” хамтлагийн ахлагч, дуучин Д.Уламбаяр буюу Ука, “Хар сарнай” хамтлагийн дуучин С.Амараатай хамтран дуулсан “Hi Ladies” дуундаа их сэтгэл хангалуун байгаа гэнэ. Түүний энэхүү шинэ бүтээлийн клип нь өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд телевизээр гарч эхлэв. Укагийн “Hi Ladies” дуу нь түүний анхны бие даасан “Im a in Love” цомогт нь багтжээ. Харин клипийг “Wanted” студийн уран бүтээлчид хийсэн байна.

Укагийн хувьд энэ онд “Ука ба Киви” хэмээх бие даасан тоглолт хийхээр төлөвлөж байгаа төдийгүй, “Im a in Love” бие даасан цомгоо сонсогчдын гарт хүргэх юм.

Олигархи дэглэм бодитоор тогтсон байна

Олигархи дэглэм бодитоор тогтсон байна






 Одоогоос нэг жилийн өмнө хэсэг “салан тусгаарлагчид” МАХН гэсэн нэрийг дахин сэргээнэ......








Одоогоос нэг жилийн өмнө хэсэг “салан тусгаарлагчид” МАХН гэсэн нэрийг дахин сэргээнэ хэмээн Онц их хурал зарлан хуралдуулж байсан билээ. Тус хурлаар хувьсгалт нэрийг дахин сэргээн, нийгмийн амьдралд таван хувьсгал хийхээ тунхаглаж байсан. Тиймээс ирэх өдрүүдэд тус намын үүсэн байгуулагдсан нэг жилийн ой тохиож буй. Энэ талаар болон цаг үеийн зарим асуудлаар Ерөнхийлөгч асан, МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай цөөн хором хөөрөлдлөө.

-Өнөөдрийн МАХН-ын нэг жилийн ойн баярын хурлаас та ямар үр дүн хүлээж байна вэ?

-Баярын хурал ч юу байх вэ. Бид ажил хэрэгч хурал хийнэ гэж төлөвлөж байгаа. Энэ удаагийн хурлаас өнөөгийн нийгмийн нөхцөл байдалд дүн тавих, одоогийн жинхэнэ дүр төрхийг ард түмэндээ таниулж, мэдүүлэх, цаашдын хамтын үйл ажиллагаагаа яаж өрнүүлэх вэ гэсэн тийм л үр дүнтэй хурал болоосой гэж хүсэж байна даа.

-Хамтарсан Засгийн газраас Ардчилсан нам гарчихлаа. Энэ үйл явцыг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

-Энэ үйл явц нь анхнаасаа урт түүх л дээ. Түүхийг товчилж хэлэх юм бол, эхнээсээ л Үндсэн хуулиас гадуур, “эцэг” хуулийн зарчмыг зөрчиж байгуулагдсан хамтарсан Засгийн газар байсан. Тухайн үед МАХН (одоогийн МАН) ганцаараа хуулийг зөрчсөн ч юм биш.
АН ч гэсэн хуулийг хамт зөрчилцөж, хамтарсан Засаг гэгчийг байгуулалцсан. Тэр үед би Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байхдаа хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах гэж санал солилцож байсан хүмүүст “дүнг” үгүйсгэсэн, хариуцлага алдагдуулсан, намууд дотроо гишүүд нь цаагуураа дэмжихгүй байх нөхцөл байдал бий болж магадгүйг анхааруулан сануулж байсан.
Гэхдээ тухайн үед хамтарсан танхимыг байгуулахын төлөө шаргуу хөөцөлдөж байсан хүмүүс томоохон асуудал, улс төрийн амлалтуудыг шийдэхийн төлөө энэ хамтарсан Засгийн газрыг байгуулах нь илүү үр дүнтэй гэдгийг надад илэрхийлсэн л дээ. Тиймээс би Ерөнхийлөгчийн хувьд, УИХ-д үг хэлэхдээ, энэ Засгийн газарт хоёр талаас хандаж байна.
Хэрэв энэ Засгийн газар үнэхээр ард түмний төлөө томоохон асуудал, амлалтуудыг шийдэх гэж байгаа бол хамтарсан Засаг гэдэг хувилбар байж болохыг дэмжихээ хэлсэн. Харин хамтарчихаад томоохон асуудлыг буруу шийдэх, ард түмний хүсэн хүлээж байгаа асуудлыг шийдүүлэхгүй унтраах, саармагжуулах гэж байгаа бол энэ нь өөрөө маш том ноцтой гэмт үйлдэл болно гэдгийг анхааруулж хэлж байсан. Гэхдээ харамсалтай нь энэ бүхнийг цаг хугацаа харууллаа.

-Тухайлбал?

-Монгол Улсын эрх ашигт нийцсэн томоохон шийдвэрүүдийг гаргахаасаа илүүтэй амлалтаасаа бултах, Оюутолгойг гадныханд өгөх, Тавантолгойг олигархиуд нь өөрсдөдөө хувь эзэмшиж авах гэх мэт алдаатай, улсын эрх ашигт үл нийцсэн шийдвэрүүдийг гаргалаа. Харин одоо болохоор бид нарын хамтарч ажиллах цаг хугацаа дууслаа.
Асуудлуудаа олигархиудтай нийцүүлээд сайхан шийдчихлээ, одоо сонгууль болох гэж байгаа учраас бид хамтарсан Засгаас гарлаа гэж нэг нам нь байгуулсан гэрээгээ зөрчиж байна. Өөрөөр хэлбэл, нэгэнт Үндсэн хуулиас гадуур байгуулагдсан энэхүү Засгийн газрын аль нэг нам нь гэрээгээ зөрчин байж танхимаас гарсан бол хууль эрх зүйн талаасаа ч С.Батболдын Засгийн газар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох ёстой.
Учир нь энэ Засгийн газрын оршин тогтнох гол үндсийг хоёр намын хамтарсан гэрээ хангаж байсан юм. Тийм ч учраас дараагийн Засгийн газрыг Үндсэн хуульд нийцүүлж байгуулах болов уу гэж найдаж байлаа. Гэвч харамсалтай нь энэ бүхнийг хэн ч анхаарахгүй ажиллалаа. Ялангуяа, Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байгаа хүн үүнийг маш сайн анхаарч ажиллах ёстой.
Гэтэл хэн нэгэнтэй хэрэлдэж байгаа юм шиг нэг, хоёр хүнийг ямар шалтгаанаар голоод бас дэмжээд байгаа нь мэдэгдэхгүй хачин байр суурь баримталж ажилласан. Нэг үгээр, Ерөнхийлөгч өөрөө хуулийн гадуур алхам хийж эхэлж байгаа нь эргээд хямралт байдлыг бий болгож байна. Зүй нь би түрүүнд хэлсэн. Засгийн газрыг огцруулаад, жинхэнэ ёсоор Үндсэн хуульд нийцсэн олонхийн танхимыг байгуулахад нь дэмжих ийм эрүүл саруул ардчилсан нийгэмд байх ёстой харилцааг үүсгэхийн оронд, нэг хоёр хүнтэй маргалдах, хэрэлдэх, зарга хайж байгаа нь өөрөө буруу юм.

-Өнөөгийн төр засгийн байдлыг цөөн үгээр илэрхийлбэл?

-Монголын төр засаг хуулиа сайн мэддэггүй. Бас хуулиа баримталдаггүй, хуулиа баримтлах хүсэлгүй, хувийнхаа үзэмж, эрх ашигт нийцүүлж үйл ажиллагаагаа явуулах гэж оролддог. Тэр нь ард түмний ашиг сонирхлоос маш хол байдаг, ийм дүр зураг харагдах болсон. Яг бодит байдал дээр бол олигархи дэглэм тогтсон байна.
Монголын баялгийг гадаадын гар хөл болсон дотоодын олигархиуд гадаадынхантай хамтарч цөөн хүмүүсийн эрх мэдэлд шилжүүлсэн. Тийм ч учраас ард түмэн ядуурч байна. Хэрвээ ийм байдалтайгаар нийгэм урагшлах юм бол ядуурлын процесс үргэлжлэх нь гарцаагүй. Гэхдээ энэ бүхнийг нэг, хоёр хүн хэрэлдэж байгаа юм шиг шийдэхгүй.
Өөрөөр хэлбэл, жинхэнэ зарчмын том өөрчлөлт, хувьсгал хийх хэрэгтэй. Хувьсгал гэхээр заавал сөргөлдөөн, тэмцэл байх албагүй. Сэтгэлгээний, ажлын, арга барилын, шударга ёсны хувьсгал хийж байж энэ бүх юмыг үндсээр нь засч өөрчилнө.

-Одоогийн Засгийн газрын сайд нарын томилгооны талаар юу хэлэх вэ?

-Би шинэ сайдуудыг сайн, муу гэж ярьмааргүй байна. Тэр бүхнийг хуульд нийцүүлж ярих хэрэгтэй. Хуульгүй хүн гэж байдаггүй. Хуульд нийцүүлж чадахгүй бол сайн хүн муу болчихдог гэмтэй. Өнөөдөр хуульд нийцүүлж ажиллахын оронд сайн, муу хүн гэж хооронд нь талцаад байх юм. Тэгээд тэрийгээ хуульд нийцүүлж, үйл ажиллагаагаа явуулах ёстой Ерөнхийлөгч нь өөрөө хуулийн гадуур гишгээд, хуулийн ойлгомжгүй орчинд асуудлыг татан оруулж, хэрүүл маргааны шинжтэй болгож байгаад нь Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан хүний хувьд, туйлын харамсаж байна.
Уг нь хувь хүн дотроо бухимдаж байсан ч хуулийн хүрээнд ажиллах ёстой. Хуулиар хориглоогүй бол “болно” гэдэг зарчим иргэнд үйлчилдэг. Харин хуульд зөвшөөрөөгүй бол “болохгүй” гэдэг зарчим төрд үйлчилдэг. Тэгэхээр хуульд ийм маягаар дураараа аашлахыг зөвшөөрөөгүй. Тийм учраас “болохгүй” л байхгүй юу.

-Танай нам өнгөрсөн хугацаанд бүх ард түмний их хуралдайг хийж, Монголын толгой 15 олигархийг тодруулан нэрлэж байсан. Энэ хүрээнд 15 зорилгыг дэвшүүлж, МАХН-МҮАН-ын “Улс төрийн холбоо” гэдгийг байгуулсан. Тэгэхээр тус холбоо ирэх сонгуульд ямар хэлбэрээр оролцож, түүнчлэн өөр хоорондоо ямар квотоор тохиролцож байна вэ?

-Бид квотоо тохиролцохоосоо илүүтэй, хэн илүү шударга, хэн илүү бэлтгэгдсэн боловсон хүчин бэ гэдгийг нэн тэргүүнд харж байна. Мөн эмэгтэйчүүдийн төлөөллөө илүү оруулах, Монгол Улсынхаа төлөө зүтгэе гэсэн хүмүүсийг олж дэмжин энэ улс эх орныхоо хөгжлийн төлөө зүтгүүлэх тэрхүү бодлогыг баримталж байгаа.
Түүнээс биш хоосон тоо тохирдог намын жишгээр явахгүй. Учир нь тэр хоосон тооны цаана хувийн ашиг хонжоо, хэрүүл маргаан явдаг. Тийм ч учраас бид “чадах, зүтгэх” хүнээ л гаргая гэсэн бодолтой ажиллаж байна.

Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”

Цусан холбоо даамжирвал мал дагасан эмзэг арми бий болно

Цусан холбоо даамжирвал мал дагасан эмзэг арми бий болно

 Амьдралын хурд асар хурдтай явагдаж, үг солих завгүй зөрөн өнгөрөх энэ нийгэмд удмын санд аюул учирч байгааг анзаарах иргэн бүү хэл....






 
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй
Амьдралын хурд асар хурдтай явагдаж, үг солих завгүй зөрөн өнгөрөх энэ нийгэмд удмын санд аюул учирч байгааг анзаарах иргэн бүү хэл төрийн түшээ ч алга. Энэ чимээгүй тахал хэдэн жилийн дараа бид үе удмаараа мөхөх цаг ойртуулж байгаа нь хатуу үнэн. Цус ойртолт, удмын санд нөлөөлж ямар сөрөг үр дагавар үүсч байгаа тухай Тагнуулын албаны бэлтгэл хурандаа Д.Ганболд “Ховд аймгийн харьяат” Монгол улсын Ерөнхийлөгчид хандаж захидал бичсэн байдаг. Хүн бүрт сэрэмж, ухаарал төрүүлэх үүднээс түүнтэй ярилцлаа.

-Удмын сангийн аюулгүй байдлыг, байдлыг, үндэсний аюулгүй байдлын түвшинд яагаад ярих болов?

-Удмын сангийн аюулгүй байдал гэдэг нь үндэсний аюулгүй байдлын суурь аюулгүй байдал гэж би ойлгодог.
-Яагаад?
-Ургийн овгоо хөтөлж хэвшээгүйгээс хөдөө сум багт өнөөдөр өөр хоорондоо гэр бүл болж байгаа нь цус ойртох аюулыг ихэсгэж байна. Тэд чинь хэдэн арван үеэрээ нэг нутаг хошуунд амьдарсаар ирсэн цусан холбоотой хүмүүсийн нэгдэл.

-Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал амьдрал дээр хэрэгжүүлэхгүй байна уу?

-2010 онд батлагдсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд “…цус ойртолтыг багасгах, архидан согтууралт, мансууралттай тэмцэх, хүн амын удмын санд учрах нөлөөг бууруулна” гэж заасан байдаг юм.

-Тэгээд яагаад удмын сан чимээгүй тахлын хэмжээнд хүрчих вээ?

-Манайх шиг удмын овоггүй явж ирсэн улс үндэстэн гэж байдаггүй. 1997 онд Засгийн газрын тогтоол гарч овгоо сэргээх компанит ажил өрнөж хүн бүрт ойлгомж муутай ургийн бичиг хөтлөх дэвтэр одоо байна уу гэвэл үгүй. Боржгин овог моодонд орж олон хүн энэ овгийг авсан, нэг эцгийн хүүхдүүд өөр овог авсан байдаг. Хэдэн арван үеэрээ овгоо хөтлөөгүй хүмүүсийн овгийг яаж тогтоох юм.

-Та Ерөнхийлөгчид хандаж энэ тухай захидал илгээсэн байдаг. Танд хариу ирсэн үү?

-Удмын сангийн аюулгүй байдал хүн бүхэнд, улс орны ирээдүйн хөгжилд ч хамаатай. Манай аймгийн бүх сум, баг, дов жалга бүрт төрөл, садан хүмүүс хоорондоо гэр бүл болж, хүүхдүүд нь оюуны хомсдолтой төрж байгаа нь нууц биш. Санаа зовохгүй байх арга алга. Сарын өмнө захидал бичсэн. Энэ асуудалтай танилцаад хүн судлалд хүргүүлсэн гэж мэдээлсэн.

-Бидний муулах дуртай социализмын үед энэ асуудал яаж зохицуулдаг байж вэ?

-Социализмын үед хүчтэй бодлого байгаагүй ч сумын төв бага сургуультай, ахлах ангийн хүүхдүүд аймгийн төв, сум дундын дотуур байранд амьдардаг. Цэргийн 3 жилийн албыг өөр аймаг, хотод хаадаг, 7-8-р ангиа төгсөөд ТМС-д суралцдаг байсан. Энэ нь нөхөн үржихүйн насны залуус өөр хоорондоо танилцаж цус ойртохоос сэргийлж байж.

-Энэ асуудал ямар түгшүүр дэлдэж байна вэ?

-Цус ойртсон хүмүүс хэд хэдэн үеэрээ оюун санаа хөгжихгүй, үр хүүхдүүд нь ном эрдэм сурахгүй, оюуны хомсдолтой хүмүүсийн цөм бий болж, энэ нь эргэлт буцалтгүй нийгмийн доод давхаргыг хамарсан “тахал” тархаж байна. Энэ талаар төрийн бодлого огт хэрэгжихгүй байна.

-Бүх сум дотуур байртай, 12 жилийн сургуультай болсон байдаг?

-Нуулгүй хэлэхэд энэ чинь цус ойртуулж байгаа том айдас.Сумын төвийнхэн шилийнхэн, голынхноор хязгаарлагдаж, нэг багийнхан өөр хоорондоо удам судраа мэдэхгүй суудаг. Дээр нь телевизийн сувгаар садар самууны сурталчилгаа үздэг, 20 жилийн өмнөхөөс харьцуулахад одоогийн дунд сургуулийн сурагчдын физиологийн өсөлт бойжилт эрт явагддаг.

-Мэдээж сөрөг үр дагавар яаж илэрч байна вэ?

-Ах дүүгийн хүүхдүүд хоорондоо хайр дурлалтай болсны дараа үүнийгээ мэдэж бөөн асуудал үүсдэг. Амиа ч хорлох асуудал үүснэ, ер дийлдэхгүй. Амьдрал дээр харахад хоёр өөр сумаас хоорондоо гэр бүл болсон айлын хүүхдүүд боловсрол эзэмшээд хөгжөөд байдаг. Өөр хоорондоо сууж цус ойртсон гэр бүл үр хүүхэд нь сургууль соёл ажил байхгүй, мал нь өсөхгүй, хорогдон амьдрал нь дордоод байдаг. Ийм байдал сум бүрт байна.

-Төрийн түшээдэд яаж ойлгуулж бодлого шийдвэрт нь нөлөөлөх вэ?

-Улс төрчид мэдсэн ч мэдээгүй дүр эсгэдэг. Харин ч хатуу хэлэхэд тийм хүмүүсийг далимдуулан сонгуульд санал авч байвал тэдэнд ашигтай юм шиг байгаа юм. Ийм байдлаар монгол орон явбал цус ойртолт даамжирсаар мал дагасан эмзэг бүлгийн арми бий болно.

-Тэгвэл үр удмаа аврах ямар гарц байж болох вэ?

-Төр бодлогоор овог тогтоож өгөх ёстой. Тухайлбал хэдэн үеэрээ амьдарч ирсэн тухайн сумын нэрээр овоглох хэрэгтэй. Чандмань овогт, Мянгад овогт гэх жишээтэй. “Ховд аймгийн сумын нэрээр” Нэг сум, баг хоорондоо гэрлэх явдлыг бодлогоор зохицуулан ядаж 3-4 сумыг нэгтгэх, нэг сум болгох. Их, дээд, дунд сургуульд удмын сангийн аюулгүй байдлын тухай хичээлийн программд нь тусган ухамсарлуулах хэрэгтэй.

-Оюунлаг Ховд хөтөлбөр энэ аймшигийн хаагуур нь хэрэгжээд байна вэ?


-Хөдөө орон нутагт цус ойртолт хором тутамд нэмэгдэж нийгмийг нөмөрсөн аюул нүүрлээд байхад юун оюунлаг Ховд яриад байнаа. Төрийн мэргэн бодлогоор бодитой ажил болгож хэрэгжүүлснээр бид хүн ам, удмын сангийн аюулгүй байдлаа хадгалж чадна. Иргэн бүр онцгойлон ач холбогдол өгч, үр хүүхдээ гэр бүл болохоос өмнө ирээдүйн хүргэн, бэрээ удам судраар нь сайн нягталж судлан ариун байлгах нь нийгмийн өмнө иргэн нэг бүрийн хүлээх ариун үүрэг гэдгийг ухамсарлавал зохистой. Төр ийм байдалтай байхад иргэн бүр “амь амиа л бодоцгоо”…


Эх сурвалж: “Ховдын мэдээ”

Шинэ үе- Хошин шог

Шинэ үе- Хошин шог









 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Төрийн соёрхолт авахдаа үнэхээр санаа зовсон

Төрийн соёрхолт авахдаа үнэхээр санаа зовсон



 Дуучин Д.Болд SBN телевизээр Өөдөөгийн хөтөлдөг хөгжмийн нэвтрүүлэгт уригдан оролцож ярилцлага өгсөн юм. Тэрбээр “Дөрвөн улирал” хэмээх шинэ....




 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Дуучин Д.Болд SBN телевизээр Өөдөөгийн хөтөлдөг хөгжмийн нэвтрүүлэгт уригдан оролцож ярилцлага өгсөн юм. Тэрбээр “Дөрвөн улирал” хэмээх шинэ клипээ үзэгчдэд хүргэсэн. Цомгоо ч худалдаанд гаргажээ.
Хөтлөгч Өөдөө түүнээс “Төрийн соёрхолт шагнал авахад хүмүүс янз бүрээр хүлээж авсан. Ер нь хүмүүсийн эсрэг тэсрэг санал 50:50 хувьтай  байсан байх. Өөрийн тань байр суурийг сонсоё” гэсэн юм. Дуучин Д. Болд “Төрийн соёрхолт шагнал гардуулахад хүмүүс янз бүрээр хүлээж авсан байх. Ер нь аливаа зүйлийг эерэг,  сөргөөр эсвэл сайн муугаар хүлээж авдаг нь энэ ертөнцийн жам.
Би төрийн соёрхолт шагнал авахдаа үнэхээр санаа зовсон. Бас маш их баярласан.
Монгол поп урсгалыг гаргаж хөгжүүлж байгааг маань үнэлсэн гэж бодож байна.
Монголчууд бидний хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл бол язгуур урлаг, түүх, зан заншил, соёл юм.
Монгол поп урсгалыг Азийн зах зээлд, дараагаар нь дэлхийд таниулахсан гэж боддог.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Төрийн соёрхолт хэмээх төрийн өндөр дээд шагналыг олгосон тэр мөч миний амьдралын мартагдашгүй сайхан үе. Цаашид монгол поп урсгалыг хөгжүүлэхийн төлөө их зүйл хийнэ гэж бодож байгаа” гэж хариулна лээ.
Харин гэр бүлийнхээ тухай яриач гэхэд” Би яахав хувийнхаа зүйлийг дэлгэж болно оо. Харин гэр бүлээ маш их хайрладаг болохоор тэднийхээ, нандин зүйлийнхээ тухай дэлгээд баймааргүй байна.
Миний том охин Эгшиглэн сургуульдаа яваад л. Хүү Энэрлин энэ жил сургуульд орно” гэв.

Ариунцэцэг Монголын бүх сургуулийг гүйцээх нь



 Ард түмний мисс  Ариунцэцэг тун уйдамхай нэгэн бололтой. Тэр тусмаа сургууль соёлын тал дээр. Аравдугаар ангиа.....








 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй
Ард түмний мисс  Ариунцэцэг тун уйдамхай нэгэн бололтой. Тэр тусмаа сургууль соёлын тал дээр. Аравдугаар ангиа төгсөөд Хүмүүнлэгийн ухааны их сургуульд Япон-Англи хэлний орчуулагчийн хос мэргэжлээр анх суралцжээ.  Гэвч удалгүй сургуулиа хаяж, Анагаахад орж,   бас л таалагдсангүй. Тиймээс Сингапурт хэлний бэлтгэлд явж, тэндээ хүүхдээ төрүүлснийхээ дараа  бас л хэлний бэлтгэлээ орхисон байна. Монголд ирээд Хартфорд институтын бизнесийн удирдлагын ангид сурч эхэлсэн ч  сургуулиа бас л төгссөнгүй.  Дахиад удирдлагын академид элссэн гэнэ.  Хайрмаа охиныхоо эцэг алтны магнат  баян нөхрөөсөө байнгын дэмжлэг авч  хэд хэдэн сургуульд  элссэн ч замын дундаас хаядаг нь бүр зуршил болоод байгаа бололтой.  Ариунцэцэг энэ олон сургуулийн алинаас нь ч   диплом өвөртөлж амжаагүй гэнэ шүү.  Тэртээ тэргүй сурч амжихгүй байж ингэж сэглэж байхыг  бодвол  Монголын гайгүй гэсэн хэдэн сургуулийг гүйцээх зорилго өвөртөлсөн юм болов уу даа.

Хулан хатагтайн гоёл...

Хулан хатагтайн гоёл...
 Тайз дэлгэцийн урлагт хувь нэмрээ оруулах шинэ залуу жүжигчдийг гаргаж ирэх шалгаруулалтад оролцсон биш,.....








Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 
Тайз дэлгэцийн урлагт хувь нэмрээ оруулах шинэ залуу жүжигчдийг гаргаж ирэх шалгаруулалтад оролцсон биш, яруу найрагч хатагтай шинэ хоч зүүжээ. Шүүгчдийн суудалд заларч, дэггүй оролцогчдоосоо гэгээн уянга “нэхэж” буй Ц.Хулан хатагтайн гоёл зүүсгэл үзэгчдийн анхаарлыг эрхгүй татдаг. Өмссөн хувцасныхаа өнгөтэй ижил өд, цэцэгсээр тэргүүнээ чимээд дэгжирхдэг түүнийг хошин урлагийнхан “Донжтой хатагтай” хэмээн цолложээ. Тэр ч байтугай, уг реалити шоуны үйл явц хийгээд шүүгчдийг хүртэл хошин тоглолтоороо ёжилсон удаатай. Харин яруу найрагч Ц.Хулан тус шоуны дараа стиль имижээ өөрчлөн өд, цэцэгсээс илүүтэй өөр нэгэн гоёл сонгосон нь нүдний шил аж. Гэхдээ угийн ганган хатагтайн стиль тэгтлээ их өөрчлөгдөнө гэж юу байхав. Нүдний шилнийхээ өнгийг өөр бусад гоёлтойгоо ч хослуулна гэдгээ хэн хүнээс илүү мэдэх хойно. Энэ удаа улаан өнгөөр чамирхаж, олны нүдийг бүлтийлгэсэн нь бас л нэгэн моод гэнэ лээ.

Монголын баялаг хайчиж байна - Үнэхээр харамсмаар байна




Монголын баялаг - Үнэхээр харамсмаар байна
Монголын баялаг хаашаа алга болж байгааг хүн бүхэн үзээрэй!!!!!!!!



 

Sunday, January 29, 2012

Зөн билгийн тулаан -төгсгөлийн шат

Зөн билгийн тулаан -төгсгөлийн шат




 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй



Залуу зохион бүтээгч / 2012.01.29 шинэ дугаар1-р шат үргэлжилсээр

Энэ өдрийн шалгаруулалтанд бас л олон шинэ бүтээл өрсөлдөж байна.....

 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

1 минутанд 1 сая/ Цэнгээнт нэвтрүүлэг 01 сарын 29 дугаар



Та бүхэндээ маш сонитхолтoй залуучуудын цэнгээнт нэвтрүүлэгийн шинэ дугаарыг хүргэж байна... ..
  Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Гэр бүлийн мөрдлөг / 2012.01.29 дугаар ...


 Гэр бүлийн мөрдлөг / 2012.01.29   дугаар ...
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Цагийн Хүрд /2012.01.29дугаар.. .. .. ....



  Цагийн Хүрд /2012.01.29дугаар.. .. .. ....


 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Saturday, January 28, 2012

Монголын Хамгийн Хамгийн /2012.01.28-ны шинэ дугаар Монголын хамгийн жижиг....



Монголын Хамгийн Хамгийн /2012.01.28-ны шинэ дугаар Монголын хамгийн жижиг....
  Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Залуу зохион бүтээгч / 2012.01.28 шинэ дугаар1-р шат үргэлжилсээрр


Энэ өдрийн шалгаруулалтанд бас л олон шинэ бүтээл өрсөлдөж байна.....

 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Х-түц Хос Жанлий


 Х-түц Хос Жанлий
Инээвэл залуужина
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

AXA- 2012.1.28 шинэ дугаар


 AXA- 2012.1.28 шинэ дугаар
Асуулт хариултын уралдаант цэнгээнт нэвтрүүлэг



 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Hey Hey цэнгээнт нэвтрүүлэгийн 2012.01.28 дугаар

 Hey Hey цэнгээнт нэвтрүүлэгийн 2012.01.28 дугаар



 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Маск-Ромео.


Маск-Ромео.
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Цагийн Хүрд /2012.01.28дугаар.. .. .. ....


  Цагийн Хүрд /2012.01.28дугаар.. .. .. ....

Засагдсаан...Уучилаарай
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Friday, January 27, 2012

Залуу зохион бүтээгч / 2012.01.27 шинэ дугаар1-р шат үргэлжилсээр


 
Энэ өдрийн шалгаруулалтанд бас л олон шинэ бүтээл өрсөлдөж байна.....
 
 
 
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Цагийн Хүрд /2012.01.27дугаар.. .. .. ....


  Цагийн Хүрд /2012.01.27дугаар.. .. .. ....
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй

Х-түц Зуслан



Инээвэл залуужина 

Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Аялалын цаг /Завхан ....2012.01.26



Та бүхэнд аялалын цаг нэвтрүүлгээр Завхан аймгаар байгалын үзэсгэлэнт газруудаар аялаарай....



Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй  

Thursday, January 26, 2012

Ханийнхаа өнгөрсөн амьдралыг сөхөж харахыг хүсдэггүй ч би гэр бүл салгаагүй гэж бардам хэлж чадна

Уран бүтээлч хүн болсон хойно цаг зав гарвал уран бүтээлийн ажлаа л амжуулахыг боддог. Бид хоёр шинэ жилээр маш олон захиалагатай байлаа. Хүний л амьдрал....
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 
 
“Тэргүүн” сонин
-Дэлгэрмаа дуучинтай уулзалгүй нэлээд уджээ. Хамгийн сүүлд ямар уран бvтээл хийв. Шинэ жилээр захиалганд их дарагдав уу?

-Юуны өмнө танай сонины уншигчдад шинэ оны мэнд хүргэе. Уран бүтээлч хүн болсон хойно цаг зав гарвал уран бүтээлийн ажлаа л амжуулахыг боддог. Бид хоёр шинэ жилээр маш олон захиалагатай байлаа. Хүний л амьдрал юм хойно мөнгө хэрэгтэй шүү дээ. Сая бид хоёр “Уяхан хорвоон хань” цомгоо хэвлэлтэнд өгчихөөд хүлээж байна. Энэ цомог маань дээр үеийн дуунуудаас бүрдсэн байгаа. Удахгүй тав дахь хамтарсан тоглолтоороо үзэгчидтэйгээ уулзах гэж байна.    
-Дуэт дуучид дотроо Хишигбаяр та хоёрын үерхэл бат бөх байсан? Нэг хэсэг залуу дуучид бүгд л хамт уран бүтээл хийж, бас хамт амьдарч байсан. Гэвч Хишигбаяр та хоёр шиг удаан хугацаанд, бат бэх гэр болж үлдсэн нь цөөхөн байх л даа?
-Баярлалаа. Дуу хуур биднийг холбож өгсөн. Бидний үерхэл бусдын адил энгийн байсан. Би ханьтайгаа учирснаа бурханы бэлэг гэж боддог.
-Уран бүтээлээрээ ойлголцохоос гадна Хишигбаяр дуучны юу нь таны сэтгэлийг илүү татсан юм бол?
-Манай хүн чинь их дөлгөөхөн тайван. Би арван үг хэлж байхад Хишигээ ганц үг хэлнэ дээ. Хvн хараад л дурладаг гэж ярьдаг бол бид хоёр байгаа байдлаараа бие биенээ ойлгож гэр бvл болсон. Би даруухан хүнд дуртай. Тийм учраас миний ханийн зөөлөн даруухан төрх, эмэгтэй хvнийг vнэн сэтгэлээсээ хайрлаж чаддаг буурь суурьтай чанарууд нь магадгүй намайг татсан болов уу.
-Залуу хосууд анхны хүүхдээ догдлон хүлээдэг. Хүүхэдтэй болох талаар төлөвлөж байна уу. Анхны хүүхдээ ямар хүүхэд байгаасай гэж хүсдэг вэ?
-Тэгэлгүй яахав. Үр хүүхэд гэр бүл, амьдралын утга учир, аз жаргал нь байдаг. Төлөвлөж байгаа, гэхдээ би энэ талаар ярьмааргүй байна. Бурхан цаанаасаа ямар хүн заяана тэр л жамаараа болох болов уу. Бидэнд аль нь ч хамаагүй. 
-Хүний амьдралд салж, нийлэх асуудлууд зөндөө л байдаг. Хааяа ханийхаа өмнөх амьдралыг сөхөх ч юм уу, болгоомжгүй үг хэлж гомдоосон үе байдаг уу?
-Хүний амьдралд салж, нийлэх асуудал байдаг шүү дээ. Тэр бүхэнд амьдралын жижиг сажиг зүйлээс болоод өмнөх амьдралыг нь сөхөөд асуудал үүсгээд байх нь утгагүй гэж боддог. Нэгэнт л ханилъя, сууя, цаашдаа сайхан гэр бүл болъё гэж ойлголцсон учраас тэр хүний эмзэг сэдвийг хөндөх шаардлага надад байхгүй. Би ханьдаа болгоомжгүй буруу үг хэлж гомдоож байсан удаа бараг л байхгүй.
-Та хоёрын дуулсан “Сэтгэлийн булаг” дууг анх гавьяат дуучин Далантай, Эрдэнэцэцэг хоёр “Морин хуур” наадамд дуулж байсан. Сүүлд та хоёр дуулж олны хүртээл болгоход Далантай гавьяат зөвшөөрөл авахгүй дууллаа хэмээн асуудал үүсгэсэн гэсэн, энэ үнэн үү?

-Энэ дууг анх Далантай ах Эрдэнэцэцэг эгч хоёр дуулж “Морин хуур“ наадмаас тэргүүн байрын шагнал  авч байсан юм. Зөвшөөрөл авахгүй дуулсан гэх юм байхгүй л дээ. Хишигээ бид хоёрт Сэр-Од багш маань энэ дууг дуулах санал тавьсан юм. Одоо чинь бүх л зүйл оюуны өмчөөр хамгаалагдаж байгаа. Зөвшөөрөл авахгүй бол гэмт хэрэг ч болж мэднэ. Тийм учраас бид хайнга юм хийхгүй. Яахав миний дуулсан дууг өөр нэг дуучин шал өөр өнгө аясаар дуулъя, энэ дуу таалагдаж байна гэвэл би лав зөвшөөрнө. Гагцхүү Дэлгэрмаагийн дуулснаас өөр өнгө аястай байх шаардлагатай.
-Та хоёрт захиалж хийлгэсэн дуунууд олон байдаг юм билээ?
-Байлгүй яахав. Бид хоёрын дуунууд ихэнхдээ хайрын сэдэвтэй. Хайр сэтгэлтэй болохоор ч юм уу яруу найрагчид, хөгжмийн зохиолчид голдуу хайрын сэдэвтэй дуу бид хоёрт өгдөг юм.
-Гэр бүлийн дуучид учраас бусад дуэт дуучдыг бодвол амар байдаг байлгүй. Тоглолтын орлогоо их бага гэж чамлахгүй нэг дансанд орж байгаа учраас?
-Тэгнэ ш дээ. Санхүүгийн хувьд аврагддаг тал бий. Нэг санхүү рүү орж байгаа учраас маргаан үүсэхгүй амар байдаг юм. Бидэнд цаашдаа амьдрал уран бүтээлийн тал дээр хйихээр зорьсон зүйлүүд олон байгаа. Тэр бүхнийгээ гүйцэлдүүлж гэр бүлээ ч гэсэн бадрангуй гоё сайхан болгохыг хичээж явна.
-Анх нийтийн дуучдын эгнээнд С.Жавхлантай хамтран дуулж гарч ирсэн байх аа?
-Би хамгийн анх гавьяат Түвшинтөгс ахтай СУИС-ийн нэгдүгээр курссын оюутан байхдаа “Морин хуур“ наадамд оролцож байсан юм. Тэр үед маш их айж сандарч байлаа. Түвшинтөгс ах намайг миний дүү гоё дуулж байна, битгий сандар гэж тайвшруулж байсан. Дараа нь гавьяат Далантай ахтай хамт нэг тоглолт нь дээр хамт дуулсан. Бас гавьяат Жавхлантай хэд хэдэн дуу дуулсан байгаа. Ингээд бодохоор би дандаа л гавьяатуудтай дуэт дуулж байсан юм биш үү.    
    -Увсынхан хүүхнээ ёс төртэй хадамд гаргадаг их л ёсорхуу хүмүүс. Гэтэл өмнө нь амьдрал зохиож явсан Хишигбаяр хувийн амьдралаа нууцлахыг хүссэнээр дуучин хос хуримаа нууцхан тэмдэглэлээ гэсэн мэдээлэл байх юм?    
    -Бид хоёрын хурим нь дээр олон зочид ирсэн. Мэдээж бид хоёрын хамаатан садан, ах дүү, дотны найз нөхөд, биднийг дэмжиж тусладаг дотны хүмүүс маань ирсэн байгаа. Бидний л хурим юм чинь нэг их олонд зарлаад байх шаардлагагүй гэж үзсэн. Хуримын ордонд орсон, сүйн бөгж нь энэ байна. Миний хурим миний амьдралын хамгийн сайхан үеүдийн нэг байсан. Нөхөр маань манай нутгийн ёс заншлыг маш сайн судласан байсан. Би их гайхсан бас их хайрласан. Яагаад гэвэл манай хүн чинь төв халх хүн. Гэтэл тэр их ёс заншилтай нутгийн ёс жаягийн дагуу өглөө үүрээр ороод ирэхэд их гайхсан шүү. Хадмууд маань намайг манай нутгийн ёс заншилын дагуу бэр буулгаж   авсан.
    -Дуучин хүнийг тайзан дээр гарч ирэхэд эхлээд харна дараа нь сонсоно. Тиймээс гадаад дүр төрхөндөө их анхаарна биз?
    -Анхааралгүй яахав, нүүр будалтандаа хамгийн их анхаардаг. Гэртээ байгаа чигээрээ, үс гэзгээ янзлахгүй  давхиад очвол тэр хүмүүсийг хүндэтгэхгүй байна гэсэн үг биз дээ. Тоглолттой өдрийг гоо сайханд өнгөрөөдөг.
    -Таныг нөхрийнхөө хүүг маш сайн халамжилж, хайрладаг гэдэг. Хааяа хүүтэйгээ ойлголцоход хүнд үе гардаг уу?
    -Хүүхдэд хайргүй хүн гэж байхгүй. Түүн шиг би хүүдээ маш их хайртай. Нэгэнт л тэр хүнийг сонгож амьдралаа холбосон юм чинь амьдралд тохиолдох сайн, муу бүхнийг нь давах ёстой гэж бодож байна. Ямар ч эмэгтэй хүн сайн эзэгтэй байхыг хичээдэг байх. Би тийм л ээж байхыг хичээж явна. Ээж минь намайг бага байхаас эхлээд  эмэгтэй хүн ямар байх ёстой тэр чанаруудыг зааж сургасан. Тиймээс би өөрийгөө муу эзэгтэй гэж боддоггүй. Манай хүү чинь 15 настай том эр шүү дээ.
    -Та гурав хамтдаа амьдарч байгаа юу?
    -Энэ жилээс л тусдаа амьдарч байгаа. Бид хоёр Зайсанд байр авсан. Хүү маань эмээтэйгээ цуг амьдарч байгаа.
    -Нэг хэсэг та хоёрын талаар дуучин Дэлгэрмаа, Хишигбаярыг эхнэр хүүхдээс нь салгаад суучихлаа гэх мэт зүйл сонсогддог байсан?
    -Мэдэх хүмүүс нь мэдэж байгаа байлгүй дээ. Анх би Хишигээтэй хамтарч уран бүтээл хийж байхад энэ хүн  эхнэрээсээ салаад удаж байсан. Ганц бие гунхаж явахад нь л таарч байсан болохоос биш гэр бүл салгаж, Хишгээтэй суугаагүй.  Тэр хүний өнгөрүүлсэн амьдрал бол өнгөрсөн цагт л үлдсэн. Бид хоёр уран бүтээл хийж явсаар нэг мэдэхэд бие биендээ дасаад гэр бүл болцгоосон.
    -Анхны хамтарсан тоглолтын ашгаараа ямар ч байсан машинтай болно шүү хэмээн чармайн ажиллаж байсан бол өнөөдрийн амьдралын түвшин нэлээн өөрчлөгдсөн биз?
    -Маш их өөрчлөгдсөн. Бид хоёр анх хамт амьдарч байхад юу юу ч үгүй чемоданаас өөр зүйлгүй л байсан. Тэр үед манайх Увсаас дөнгөж нүүгээд ирчихсэн төвхнөж байлаа. Хамгийн гол нь бид хоёрын уран бүтээл ард түмэнд хүрч тэд маань таашаан сонсож, дуугаар маань өөрсдийгөө хөглөж, гуних үедээ гуниж, баярлах үедээ баярладаг байсан гэж боддог. Дээр нь бид ард түмний алга ташилт, урмын үгээр тэжээгдэж явдаг учраас тэдний сайхан сэтгэлээр өдий зэрэгтээ амьдарч яваа.
    -Манай урлаг, соёлынхон бизнесийн одтой хүмүүс, таны “Герман брэнд“ гутал, цүнхний дэлгүүр чинь байгаа юу?
    -Энэ чинь манай ахын дэлгүүр л дээ. Би тусладаг байсан юм. Яг үнэндээ бизнес хийх зав гарахгүй байна.
    -Ярилцсанд баярлалаа
    -Л.Цэдэвсүрэн
 
 “Тэргүүн” сонин

2012 он – Өмнөд Монголчуудын жил болох учиртай


 
 Үндэсний ухамсар сэргэж, эрх чөлөөний тэмцлүүд гарах болсон, шинэ засгийн гэх колоничлолын хорт бодлого хэрэгжсэн, 1891 онд улаан малгайтны хядлага гарсан, 1895 онд.....
 
 
 
 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй  
 
Нэгдсэн Монгол улсыг байгуулахад оройлон оролцсоных нь 100 жилийн ой болно
1. Дэлхийн монголчууд нийлж Нэгдсэн Монгол улсаа байгуулжээ
Үндэсний ухамсар сэргэж, эрх чөлөөний тэмцлүүд гарах болсон, шинэ засгийн гэх колоничлолын хорт бодлого хэрэгжсэн, 1891 онд улаан малгайтны хядлага гарсан, 1895 онд Манж Чин, 1905 онд Орос Японтой дайтаад ялагдсан, 1904 онд Төвдөд Английн цэрэг цөмрөн орж, хоёр хөршийн талаарх ойлголт өөрчлөгдөхөд хүргэсэн гээд Нэгдсэн Монгол улсыг байгуулсан их хувьсгалын тохироонууд бүрэлдэж байсан билээ.
1905 онд Сун Ят Сэн нарын хятадын салан тусгаарлагчид “Харийнхны дарлалыг устгах хөдөлгөөн” гэдгийг байгуулахдаа харийнхан гэдгээ монгол гэж ойлгогдох ханзаар бичсэн, газрын эрхийг тэгшитгэнэ гэсэн нь Шинэ засгийн бодлогоос өөрцгүй байсан зэргээр дургүйцлийг төрүүлж асан тул Өмнөд Монголд эхэлсэн гэж болох монголчуудын ҮЭЧХ улам эрчимжжээ. Синхайн хувьсгалын нөлөөнд ч автан үүсээгүй, хэсэг нь ч байгаагүй гэдгийг хэлэх хэрэгтэй.

1905 онд Далай ламд бараа болон явж байсан хүүг нь манж нар хэлмэгдүүлэн цаазалж, сүрдүүлэн номхотгох гэхэд нь тусгаар тогтнолын төлөөх үзэлтэн Чин ван Ханддорж жинсээ хага цохиж, монголчуудыг Манж Чингийн дарлалаас салгахын төлөө амь биеэ зориулна хэмээн андгайлж, тэмцлийн идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулах болсон билээ.
Энэ мэт зүтгэлтэн цөөнгүй байсан агаад 1907 онд Богдын ордонд зэвсэг хураан нуух болсон баримт буй. Улмаар халх, өвөрлөгч, барга, эх орончид сүлбээлэн бүлхэмдэж эхлэв. 1909 онд Богдын лүндэнд үндэсний эрх чөлөөний санааг оруулав. Монгол туургатан даяараа Богдод мөргөж, даяанчлан ирж хүндэтгэдэг, өргөл барьдаг асан тул түүний нэр нөлөөг  ашиглах нь багагүй ач холбогдолтой байлаа. Мөн дэлхийн гүрнүүдийн бодлогыг судалсны дүнд, Хаант Оросоос тусламж авах чигтэй болсон байв.
1911 оны зун монгол туургатан ноёд нууц уулзалт хийж, тусгаар тогтнолын асуудлыг нарийвчлан хэлэлцэв. 1911 оны эцсээр Учаний бослогын талаар шуурхай мэдээ сонсонгуутаа “Манж гүрнийг хамгаалах 5000 цэрэг татна” гэж амбан Сандоод мэдэгдэн, татлага эхлүүлж, эс дэмжсэн хариу өгөхөд нь: тэгвэл Манж Чингийн явдал бидэнд хамаагүй болжээ, тийм учир тусгаарлаж, урьдын төрөө сэргээнэ гэсэн байдаг.
Эзэнт гүрнийг юу хэлэх, юу хийхээ тодорхойлж амжаагүй байхад нь ийнхүү шийдвэр гаргасан нь урьдчилан боловсруулсан төлөвлөгөө хэрэгжсэн явдал байлаа. Улмаар хүрээнд 500-2000 цэрэг хурж (ихэнх нь Ханддорж вангийн нутгийнхан бөгөөд, мөн Оросын 300 казак цэрэг ирсэн байв), Хүрээ, Улиастайн Манжийн амбан, цэргүүд аргагүй бууж өгчээ.
Тусгаар тогтнолоо тунхаглаж, түр Засгийн газраа байгуулсан монгол туургатан язгууртнууд улсад нь зэргэлдээ бүх монгол зоны нутгууд хамрагдана гэдэгт огт эргэлзэхгүй байв.
“Нэг улс-нэг үндэстэн-нэг хаан” гэсэн  баримтлаптай байж, Өвөр Монгол, Барга, Ил тарвагатай, Хөх нуурын монгол ноёдод тусгаар тогтносон тухай мэдэгдэж, улс байгуулахад цэрэг хэрэгтэй хэмээн зарлаж, мөн тэр бүс нутгуудыг буюу хязгаар нутгуудыг хамгаална, чөлөөлнө гэж ойлгуулсан юм. Чингэхэд Барга, Өвөр монголын 38 хошуу /49-өөс/, Ил Тарвагатайн 26, Хөх нуурын 24 хошуу Богд хаант улсад нэгдэж буйгаа илэрхийлэн дагаж, цэрэг татаж, татвар гаалиа тушааж, холбогдох өртөөг байгуулах болсон билээ.
Нэгдээгүй ноёдыг шууд урвагч, дайсан гэж тодорхойлох нь учир дутагдалтай бөгөөд, зарим нь: нэгэнтээ Орос, Япон хоёр Монголыг нөлөөний хүрээндээ хуваасан байдал буй тул одоохондоо ийнхүү нэгдэх нь боломжгүй, бидний хувьд Японыг түшиглэх нь өлзийтэй байна гэсэн байр суурийг илэрхийлж байсан бөгөөд тэдэнтэй ч Хүрээний ЗГ нөхөрсөг харилцаа, хамтын ажиллагаатай байсан юм. Ар Монголоос тасарч, Хятадыг дагасан Балт ван зэрэг урвагчид ч байсан.
Хөлөнбуйрын баргууд 1912 оны эхээр бослого гаргаж, Дамдинсүрэн тэргүүтэй баатрууд шинэ Хятад улсыг сөрөн Монголд дагаар орж, хүчин зүтгэсэн. Хорчин хошууны Удай ван, Раашминжүүр ван, Насан-Арвижих ван, Найман хошууны Сүжигтбаатар ван нар Хүрээний тунхаг бичгийг аваад нууцаар хуралдан, улмаар нэгдсэн Монголыг байгуулахад идэвхийлэн зүтгэсэн байх жишээтэй. Хаант Орос улсаас буриад, халимагууд ч их үйл хэрэгт оролцон, нийт монголчууд хамтдаа бадраан мандуулсан их хувьсгал мөнөөс мөн билээ.
2. Их гүрнүүд эсэргүүцэж байсан ч Бүх Монголоо цэргийн хүчээр чөлөөлж эхэлжээ
Олноо өргөгдсөн Монгол улсыг байгуулж, тусгаар тогтнолын гал голомтоо эмхлэн төвхнүүлж, Ар монголыг чөлөөлөх байлдаан тулалдаан ч хийж байхад Зүүн өмнөд хязгаар буюу Өвөр Монголд Хүрээнээс цэрэг ирэхийг хүлээлгүй, Манж Чингийн засаглалыг шууд өвлөн захирахыг оролдсон хятадуудын эсрэг бослого, тэмцэл өрнүүлж байв. Хятадын тал энэ бүхнийг хүчээр нухчин дарж залхаан цээрлүүлэхийн тулд 6 замаар хуягт, 146 их буу, 90 шүрших буутай, 6 түмэн цэргийг илгээсэн бөгөөд тэд туйлын зэрлэг балмад авирлаж, харгислан түйвээж эхэлжээ. Учир иймд Монголын 10 мянган цэрэг 5 замаар давшжээ. Ихэнх нь Өмнөд Монголын цэрэг дарга байсан бөгөөд, Манлайбаатар Дамдинсүрэн, Хатанбаатар Магсаржав, Хайсан гүн, Чагдаржав ван, Удай ван, Тогтох гүн, Бавуужав гүн, Сумъяа гүн, Найданжав ван, Насан-Арвижих ван, Чимэдцэрэн ван, Мөрөнхан, Зүтгэлт, Галсандондогням нарын эх орончид, язгууртнууд захирч явжээ.
Өмнөд монголчууд тийнхүү гол үүрэгтэй байсанд олон учир шалтгаан буй. Асуудлыг гэрээ хэлэлцээрийн замаар шийдвэрлэнэ, цэргийн ажиллагаа явуулж болохгүй гэж Орос гүрний зүгээс шахан дарамталж байсан агаад, манай тал Монгол улсын цэрэг бус, Өмнөд Монголын сайн дурынхан байлдааны ажиллагаа явуулж байна гэх зэргээр тайлбарлан хаацайлж, чөлөөлөх бодлогоо хэрэгжүүлж байжээ.
Хоёр хөнгөн их буунаас өөр гавьтай зэвсэггүй, 32 баатраар удирдуулсан морин түмт хятад цэргийг байнга давамгайлж, Цахар, Шилийн голыг бүрэн чөлөөлж, Монгол улсад нэгдээгүй байсныг нь нэгтгэж, зарим газраар Цагаан хэрэмд тулж, 58 удаа тулалдаж, Хөх хотын төлөөх тулалдаанд ялалт байгуулаагүй ч ахин дайрч ялах төлөвлөгөөтэй байтал их гүрнүүд саад тотгор учруулж таслан зогсоосон билээ. Юань Ши Кай цус харвах дөхөж, Бээжин хотод ч аюул учирч мэдэх нь гэж түгшиж байсан аж. Тэгвэл II Николай хаан монголын импэриализм сэргэж байна гэж хөмсөг зангидан хэлдэг байжээ. Монгол нэгдэх явдлыг гаргуулахгүй гэж Япон өөрөө ч чармайж, Орос, Хятадад ч дарамт үзүүлж байлаа.
1912 оны 10-р сард Орос манай талд шахалт үзүүлж, Бүх Монголын улс байгуулахаас татгалзсан гэрээнд гарын үсэг зурахаас өөр аргагүй болгосон ч эх орончид маань дипломат ов мэх хэрэглэн янз бүрээр зохицуулж, 1913 оны эхээр 5 замын цэргийг хөдөлгөж байсан билээ. Хожим Москва, Өвөр Монголоос цэргээ татахгүй бол зэвсгээр туслахгүй, хатуу арга хэмжээ авна гэхчлэн аргагүй байдалд оруулж байв. Хаант Оросын заналхийлэл, зэвсгийн гачаал, Хятад улс өөр чиглэлээр Ар Монголд халдан довтлох аюул (үүнээс сэрэмжлэн ар монгол цэргүүд нутгаа сахиж үлдсэн агаад, 1913 онд Шинжаанаас халдан довтолж магадгүй болсон тул Орос Дээд Үдээс хасаг цэргийн анги, Бийскээс 3000 явган цэрэг, их бууны ангийг Ховд руу илгээж байсан) зэргээс шалтгаалан цэргээ татахаас өөр аргагүйд хүрсэн эмгэнэл буй.
1913 оны 2-р сард Орос ДИУ /Дундад иргэн улс/-тай гэрээ байгуулж, Өвөр монгол бол Хятадын дотоод муж, Ар монгол бол өргөн автономитой тул тийш Хятадын цэрэг, захиргаа, колонистуудыг оруулж болохгүй гэх зүйлүүдийг Бээжингээр хүлээн зөвшөөрүүлжээ. Удалгүй Орос дэлхийн дайнд татагдан орж суларснаар хятадын импэриалистууд болон Монгол улс дахь 5-р цувааныхан нь толгой өндийлгөн хуйвалдаж, их гай гамшгийг учруулах болов. Улмаар 1919 онд Цэрэндорж-Бадамдорж-Богдын гурвал Хятадын цэргийг урьж ирүүлэн, Монголын автономийг устгуулжээ.
Үүнд удтал бэлтгэсэн үйл ажиллагааны нэг хэсэг нь – урьд Монголын түүхэнд гарч байгаагуй их улс төрийн аллага байв. Чин ван Ханддорж, Да лам Цэрэнчимэд, Хан Намнансүрэн, Ван Чагдаржав, Хан Дашням, Да лам Дашжав, Ван Гончигсүрэн, Хан Содномравдан, Ван Гомбосүрэн, Дотоод хэргийн дэд сайд Равдан, Сахалт лам Бөхбаян нарын удирдагч, зүтгэлтнүүдийг хорлож алсан төдийгүй, албанаас халах, нэр сүрийг гутаах, алс газар илгээх, Ар Монголоос хөөх, хуурамч хэрэгт холбогдуулах зэргээр хорлож байв.
Хятадын түрэмгийлэгчдийн эсрэг бослого дэгдээх гэсэн Манлай ван Дамдинсүрэн баригдан тамлагдаж, босоогоороо нөгчсөн …
Монгол эх орончдын зориг сүр мөхсөнгүй. Зевлөлт, цагаантан, Японыг түшиглэн Их Монгол улсаа байгуулна гэсэн хүчнүүд буй болж, хятад эзэрхийчүүдийг тал талаас нь хиар цохин хөөж байсан билээ.
3. Өмнөд Монгол баатруудаа хүндлэн дээдэлж явцгаая!
Үндэсний их хувьсгалыг мандуулан бадруулахад нийт монголчууд хүчин зүтгэсэн билээ. Ялангуяа өмнөд монгол ахан дүүс маань үнэлж баршгүй их гавъяаг байгуулж, хувьсгалын нэгэн гол хүчин зүйл болж асан. Чөлөөлөх цэрэг жанждын маань олонх нь, Богд хаанаас баатар цол хүртэгсдийн ч олонх нь, хувьсгалын гол зүтгэлтнүүдийн ч олонх нь өмнөд монголчууд байсан. Яагаад гэвэл, угаасаа монголчуудын олонх нь тэд, Бүх Монголын гол хэсэг нь тэд байсан юм. Нэгдсэн Монгол төвхнөхөд бүх юманд тэд олонх болж байсан юм.
2012 он бол монгол туургатны эв нэгдлийн он, өмнөд монголчуудын он байх ёстой. Учир нь, 1912 онд буюу 100 жилийн өмнө Нэгдсэн Монгол улсыг байгуулахад өмнөд монголчууд оройлон зүтгэж явжээ.
Гэтэл 100 жилийн ойг угтан, Богд хаан л хувьсгалыг зохион байгуулчихсан, тойрон хүрээлэгч хэдэн ноёд хамжилцсан гэх суртал ухуулга хийж, Халхын хавтгайд л монголчууд байдаг байсан гэх хорт санаагаар тархи угааж, бусад монголчуудаа үгүйсгэн хэлмэгдүүлж, гомдоон түлхэж байгаагаас бус, өмнөд монголчуудын ач гавъяаг бараг дурсахгүй байна. Зүй нь, 100 жилийн ойн өмнө, бүх баатруудаа сурталчлан шүтүүлж, Өмнөд Монгол, Буриад, Тува, Халимагаас өргөн бүрэлдэхүүнт төлөөлөгчдийг урьж, нийт монголчуудаа баясган цэнгүүлэх зохион байгуулалт хийх ёстой бус уу. Бөх барилдуулахад цол өгнө өгөхгүй гэснээс өөр олигтой чимээ дуулдахгүй л байна. Харин ч бүр 12.29 бол муу муухай, хужаа хувхай өдөр гэсэн ухуулгачдыг гаргаж ирсэн байна. Монгол баярыг хужаа баяр гэдэг, хужаа баярыг монгол баяр гэдэг цаг ирж дээ хөөрхий.
Өчүүхэн энэ нийтлэлдээ 1911-1915 оны Нэгдсэн Монголын их хувьсгалд оролцсон өвөрлөгч баатруудыг дурдан дурссу.
Хайсан гүн их хувьсгалын гол зүтгэлтнүүдийн нэг билээ. Монгол улс тусгаар тогтносны дараа Ханддорж ван, Чимэдцэрэн да ламтай хамт онцлогдон хөхиүлэгдэж байсан, тулгын гурван чулууны нэг ээ.
Зост чуулганы Харчин хошуунд 1857 онд төрсөн. Хятад колонистуудын эсрэг зэвсэгт тэмцэлд идэвхтэй оролцож байгаад, Оросын нөлөөн дорхи Харбин хотод дүрвэн, монгол үндэстэнд тустай ажил үйлсэд хувь нэмрээ оруулж, “Монголын сонин бичиг” сониныг гаргалцаж байв. 1907 онд Ар Монголын эх орончидтой танилцан бүлхэмдэх гэж Хүрээнд ирж, Ханд ван, Цэрэнчимэд лам нартай анд бололцож, тусгаар тогтнолын төлөө хамтран тэмцэгчид болов. Монгол туургатан эх орончид энэ санаагаа 1911 оны хавар Богд хаанаар дэмжүүлэх явдалд хүчин зүтгэж ирэв.
Хувьсгалын дараа Монголын төрөөс түүнд нутаг, албатууд хуваарилж, гэр бүл, төрөл төрөгсдийг нь ирүүлэн төвхнүүлж байв. Баруун хязгаарыг чөлөөлөх үйлсийг удирдалцав. Зүүн хязгаар буюу Өвөр Монголыг чөлөөлөх таван замын цэргийг захиралцан одов. Дотоод яамны өндөр албан тушаал хашиж, гурван улсын хэлэлцээрт зарчимчаар оролцов. Уг хэлэлцээрийн дараа, Хятадтай тохиролцсоны дагуу өвөр монголчуудыг шахан буцаах болсон бөгөөд, Хайсан гүн буцсаны дараа удалгүй нас баржээ (1917).
Манлай баатар Дамдинсүрэн. XVII зуунд Хөлөнбуйрт Сэцэн хан аймгаас нүүж очигсод бол баргууд юм. Барга, Цахар, Түмэд (Хөх хот), Ховд, Тагна Урианхай, Дариганга бол Манжийн захиргаанд шууд харъяалагддаг нутгууд байлаа.
1908 онд Ханддоржтой танилцан, хамтран ажиллах болсон Дамдинсүрэн, Хүрээнд тусгаар тогтнол зарлагдангуут шууд 1912 оны эхээр бослого гарган, Баргыг Нэгдсэн Монголын өнөр бүлд багтаан оруулж байсаан. Гадаад яамны дэд сайд байж, идэвхи санаачилгатай ажиллаж байв. Ер нь бараг бүх яамны дэд сайдууд өмнөд монголчууд байсан юм.
1912 онд Баруун хязгаарыг тохинуулах сайд болж, Ховдыг чөлөөлөх үйлсийг удирдав. 1913 онд таван замын цэргийн ерөнхий командлагч боллоо. 1915 оны хэлэлцээрийн дараа таван замын цэргийг буцаах, тараах, хүсэмгүй бөгөөд хүнд үүргийг ч түүнд оноожээ.
Хиагтын гэрээг түр зуурын л явдал хэмээн үзэж, монгол туургач бодол, төлөвлөгөөгөө хэзээ ч орхиогүй тэр, 1919 онд автономийг (үнэн хэрэгтээ Оросын ивгээл дорхи тусгаар тогтнол) устгасны дараа зэвсэгт бослого зохион байгуулах гэж яваад, урвагчдаас болж илчлэгдэн, эмгэнэлтэйгээр эрсэдсэн.
Бодлогот баатар Цэнд гүн. Манлай баатар Дамдинсүрэнгийн хамт Монголын төрд дагаар орон зүтгэхээр ирэгсдийн нэг, 1875 онд төрсөн дагуур хүн. Ховдын тулалдаан, таван замын тулалдаанд эрэлхгээр оролцож, Бодлогот баатар цолоор шагнуулжээ. Гадаад яамны дэд сайдаар ажиллаж байв. Мөн “Монголын нууц товчоо”-г хятад хэлнээс орчуулах зэрэг, эрдэм соёлд тустай үйлийг бүтээж байв.
Удай ван. Жирэм чуулганы дэд дарга, Хорчин өмнөд хошууны засаг ноён Удай, Хорчин хойд хошууны засаг ноён Раашминжүүр, дүү Бөхбаяны хамт Нэгдсэн Монголын үйл хэрэгт нэгэн сэтгэлээр зүтгэсэн билээ. Хүрээний цэрэг ирэхийг хүлээлгүй, хятадын харгисуудын эсрэг том бослогыг дэгдээж байв. Кайлугийн тулалдаанд 5000 цэрэгтэйгээр Хятадын 15 мянган цэргийн эсрэг 20 хоног үзэлцэж байлаа. Аргагүй давуу хүчинд дийлдэж, Ар Монголд иржээ.
Ингээд олноо өргөгдсөн Монголын төрд зүтгэж, Цэргийн яамны дэд сайд болж, таван замын цэргийг удирдалцаж, гурван улсын гэрээнд оролцжээ. Ташрамд энэ үгүүлэлд дурдагдсан хүмүүс зүтгэлтнүүд Хиагтын гэрээнд оролцохдоо, Орос, Хятадын саналыг огтхон ч хүлээн зөвшөөрөлгүй, гагцхүү Их Монголын бүрэн тусгаар тогтнолын төлөө тууштай зогсч байсан билээ. Уг гэрээг аль аль тал нь өөрийнхөөр ойлгон, монголчууд Ар Монголын хүрээний тусгаар тогтнол, оросууд Оросын ивгээл дорхи өргөн автономи, хагас протэкторат, хятадууд бараг бүх Монголыг дотоод муж болгов гэж төсөөлж байв. Гэрээний дараа Удай ванг нутаг буцааснаас хойш сураг алдарчээ.
Сахалт лам Бөхбаян. Удай вангийн дүү, олноо сахалт лам хэмээн алдаршсан энэ хүн өдгөө бараг бүрэн мартагджээ. 1916 оны Цагаан сараар Монголын их урвагч, Хятадын их эх оронч Ши Янь Шань Б.Цэрэндорж хятад төлөөлөгч Чен Лу-тай наргиж суухдаа, Бөхбаяныг Гадаад Монголын тусгаар тогтнолын үйл явдлыг анх өдөөн эхлүүлэгч хэмээн тодорхойлж, хэрэв Хайсан, Удай, Бөхбаян нар ирээгүй бол яавч тусгаар тогтнолын хэрэг өрнөхгүй байсан юм гэж харуусан үглэж байжээ. Яг тэр үед нь Ханддорж хорлогдож, Хайсан, Удай буцаагдаж байсан билээ. Сахалт лам Бөхбаян мөн урвагч дайснуудад хорлогдон, амь насаа харамсалтайгаар алджээ.
Зоригт баатар Тогтох. Жирэм чуулганы Горлос хошуунд 1863 онд төржээ. 1894 онд хятад түрэмгийчүүдийн эсрэг зэвсэгт тэмцэл үүсгэж, ялангуяа 1906-1910 онд идэвхжиж, 23 (100 ч гэдэг) удаа байлджээ. 1907 онд баригдсан ч, оргон мултарч чаджээ. Манжийн үед Ар Монголд ирэх гээд чадаагүй тул Орост улс төрийн орогнолоор суужээ. Олноо өргөгдсөний дараа Хүрээнд ирэхэд нь, түүнийг монгол үндэстнийхээ төлөө тэмцсэн баатар хэмээн угтаж, Зоригт баатар цол, Цэргийн яамны албан тушаал, хашаа байшин олгож, ар гэрийнхнийг нь авчруулж хүндэтгэж байжээ. Ховдыг эзлэх тулалдаанд гавъяа байгуулж, түшээ гүн болжээ. Баатар Тогтохын үзлээр хүмүүжсэн, өргөмөл хүү нь болох нэрт зохиолч, төр нийгмийн зүтгэлтэн С.Буяннэмэх монгол туургатныг нэгтгэх үйлсэд идэвхийлэн зүтгэж явсан гавъяатан билээ.
Баяр гүн. Тогтох баатрын баруун гар болж явсан эрэлхэг дайчин. Ямар ч аюулаас үл айж эмээх тул, Богд хаанаас Түрэмгий баатар цол хүртсэн. Монгол улсыг бадраах үйл хэрэгт их гавъяа байгуулсан тэрбээр Хиагтын гэрээг хүлээн зөвшөөрөөгүй. Өмнөд Монголын зарим эх оронч Монгол төрийн аргагүй шийдвэрийг хүндэтгэн дагасан бол, зарим нь Нэгдсэн Монголын үйлсээс ухарснаас нэр төртэй үхсэн нь дээр хэмээн тэмцэж байсан юм.
Баяр гүн Нармай Монгол улсыг байгуулах хэрэгт оролцож, автономийг устгасан хятадын түрэмгийлэгчдийг даран сөнөөхөд цолгорон баатарлаж явав. Энэ үед Зөвлөлтийн улаантантай холбооцон, дэмжлэг авсан эх орончдын хүч тодрон гарч ирээд байв. Харин Нармай Монголынхон цагаантантай холбооцсон байлаа. Аль аль нь л Монгол улс үндэстнийхээ төлөө гэж чин сэтгэлээр итгэж зүтгэж явсаар, гарцаагүй сөргөлдөн мөргөлдсөн нь эмгэнэлтэй.
Хиагтыг чөлөөлсөн МАН-ынхан руу Унгэрнийхэн довтлоход түрэмгий баатар Баяр аюумшигтай хэмээн алдаршсан цахруудыгаа дагуулан хамгийн түрүүнд давшсан агаад, суманд оногдон, шархаа даалгүй нас баржээ.
Ялгуун баатар Сумъяа. 1874 онд төрсөн, өөлд хүн юм. Ил Тарвагатайд үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөнийг өрнүүлж, зэвсэгт тэмцэл хийж байсан. Олноо өргөгдсөн Монгол улсад нэгдэн зүтгэхээр, Хаант Оросын нутгаар дамжин, хүнд хэцүү аялал хийж байж, Хүрээнд ирж байсан.
Тэгэхэд Сумъяаг гүн болгож, 10 гаруй хамтран тэмцэгчдэд нь хэргэм шагнажээ. Таван замын цэргийг захиралцан, Чуулалт хаалга хүртэл давшиж явжээ. Ялгуунбаатар цол, үе улиран залгамжлах засаг ноёны хэргэм, хамжлага ардуудаар шагнуулж байв. 1915 онд бэйс болжээ.
Ардын намынхны чөлөөлөх тэмцлийг эхнээс нь дэмжиж, Хиагтын тулалдаанаас хамтын ажиллагаагаа эхлүүлжээ. Цөөнгүй тулалдаанд оролцож ялан, 1922 онд бэйл хэргэмээр шагнуулж байсан билээ.
Бавуужав гүн. 1875 онд Зост чуулганы Түмэд Монголжин хошуунд төржээ. 1891 онд гэрийнхэн нь Улаан малгайтны урвалгаанчид гэх улайрсан хятад алуурчдын хядлагаас (150 мянган монгол хүнийг хүйс тэмтрэн, цогцсыг нь эвдэж мөчлөн овоолсон) дайжин Мүгдэн орчмын Зангуутай сууринд суурьшсан байна.
Орос-Японы дайны үеэр Бавуужав алсдаа үндэсний тэмцэлд япончуудыг түшиглэх нь зүйтэй гэж үзэж, хамтран ажиллаж байжээ. Зэвсэгт тэмцлийг өрнүүлсээр, 1912 оны 9-р сард Ар Монголд зүтгэхээр орж ирэхэд, үндэсний үйл хэргийг нь үнэлж, түшээ гүн цолоор шагнажээ. Ховдыг чөлөөлөх үйлсэд Харчин гүн Бавуужав баатар гавъяа байгуулсан. 1913 оны чөлөөлөх дайнд Даригангын чиглэлээр 2000 цэрэг удирдан явж, мөн баатар гавъяа байгуулав.
Гурван улсын хэлэлцээрийг эс зөвшөөрч, манлай баатар Дамдинсүрэн цэргээ тараах учиртай болсныг хэлэхэд “Өвөр монгол бид чинь үнсэнд хаясан шалз шиг болох нь уу!” гэж бачимдан харуусч байжээ. Тэрбээр Хүрээний тушаалыг эс даган, зэвсэгт тэмцлээ үргэлжлүүлжээ. Япончуудтай холбоо тогтоож, зарим тусламжийг авч байв. 1916 онд тулалдаанд амь үрэгджээ. Цэргийнх нь үлдэгдэл орох байх газаргүй хэрж явсаар, дээрэмчин хулгай нар гэгдэн цаанаасаа ч хятадуудад цохиулж, наанаасаа ч монголчуудад цохиулж, устсан эмгэнэл буй.
Норимпил гүн. Бавуужав баатрын шадар хамтран зүтгэгч энэ хүн Монгол улсыг байгуулахад баатар гавъяа байгуулжээ.
Хиагтын гэрээг үл зөвшөөрөн, тэмцлээ үргэлжлүүлж байсаар, Нармай Монголын хөдөлгөөнд нэгджээ. Ташрамд, ар монголчууд Нармай Монголын хөдөлгөөнийг дэмжээгүй гэх буруу ойлголт байдаг. Хиагтын гэрээг зөрчив гэж Орос буруушааж, Хятад түрэмгийлэх аюул байсан, Нармай Монгол хөдөлгөөнийхөн цөөнгүй ноцтой алдаа гаргаж байсан ч ихээхэн дэмжиж, амь бие хайргүй зүтгэсэн болно…
Нармай Монголын ЗГ-ын тэргүүн Нэйс гэгээн (шарын шашинд 4-рт орох зэрэг дэв) Мэндбаяр, Норимпил гүн нар цэргүүдийн хамт Буриадад нэлээд саатсан юм. Холбоотон нь болох атаман Семёнов тэднийг ямар зорилготой нь мэдэгдэхгүй, янз бүрийн арга саам хийн саатуулаад байв.
Учир иймд казакуудтай эвдрэлцэн байлдаж, атаман Семёновын шадар хүн гэнэрал Левицкий ч энэ тулалдаанд амь үрэгдэж, улмаар Мэндбаяр, Норимпил нар цэрэгтэйгээ Хиагтын зүг хөдөлжээ. Хиагтын хятад цэргийн удирдлага цус урсгалгүй, найрамдлын гэрээ байгуулж, та нарыг хандсан зүг рүү тань саадгүй нэвтрүүлье хэмээхэд тэд Монголын эх оронч хүчнийхэн рүү очиж нэгдэхийг эрхэм болгож зөвшөөрчээ.
Усанд орж байхад нь зэвсгийг нь хулгайлан авч, ичгүүргүй мэхлэгчид болохоо харуулсан хятадууд Мэндбаяр, Норимпил нарыг цаазалсан юм. Тэгэхэд Мэндбаяр гэгээн тайвнаар бясалгаж, Норимпил гүн хэнэг ч үгүй тамхи нэрэн зогсож байжээ.
Гончигсүрэн ван. Хорчин зүүн гарын засаг ноён Гончигсүрэн 1887 онд төржээ. Тэрбээр цэл залуухан насандаа цагаагчин гахай жилийн (1911) хувьсгалыг талархан дэмжих хөдөлгөөнийг Өвөр Монголд зохион байгуулалцаж байжээ. Ерөнхийлөн захирах яамны дэд сайд байлаа. Зөвхөн Оросыг түшиглэх хараат, хязгаарлагдмал байдлаас гарах, Япон болон олон улстай хамтран ажиллахыг эрэлхийлэгсдийн нэг байв. Да лам Цэрэнчимэдийн хамт нууцаар Япон руу явж байсан агаад, урвагчдын мэдээлснээс болж, Харбинд тэднийг оросууд саатуулан буцааж байлаа.
Бинт ван хэмээн алдаршсан Гончигсүрэн нэгэнтээ Цэргийн яамны ажлыг болон сайд Гомбосүрэн вангийн үйл ажиллагааг зургаан зүйлээр хатуу шүүмжилжээ. Гомбосүрэн ван бичгээр хариу өгчээ. Албаны энэ зөрчлийг улс төрийн аллагач гурвал ашиглан Гончигсүрэн ванг хорлон алж, Гомбосүрэн ван үүнд холбоотой гэх цуурхал тараав. Төдөлгүй тэд Гомбосүрэн ванг хөнөөсөн юм.
Саяхан манай нэг лут том дарга эрдэмтэн, монгол ноёд эрх мэдэл, ашиг хонжоо булаалдан алалдсан, Богд гэгээн, Бадамдорж шанзав, Цэрэндорж сайд гурав авран болиулах гээд ер чадаагүй гэжээ. Энэ нь яг эсрэгээрээ бөгөөд, харийг дагагч гурвалд хорлогдон алагдсан 13 нэрт зүтгэлтнийг одоо ч “алсаар” л байна даа.
Найданжав ван. Нэгдсэн Монгол улсыг байгуулах үйл хэрэгт амь хайргүй зүтгэсэн баатар Найданжав Ар Өвөр Монголыг чөлөөлөх дайнд цэрэг захиран явсан жанжин. Мөн гурван улсын гэрээг дагалгүй зэвсэгт тэмцлийг үргэлжлүүлсэн. 1919 оны Нармай Монголын хөдөлгөөнд идэвхтэй оролцож, хятадын булаан эзлэгчдээс Ар Монголыг авран чөлөөлөлцжээ.
Улс үндэстнээ харийн эзэрхийллээс ангижруулахын тулд гадаадын өөр өөр хүчийг бараадсанаас болж, монголчууд хоорондоо цус асгаруулан тулалдаж, Оросын иргэний дайнд татагдан орж байсан нь харамсалтай. Гэхдээ Зөвлөлтийг түшиглэсэн нь ирээдүйтэй гэж үзсэн Нармай Монгол хөдөлгөөнийхөн МАН-ынхны талд олноор орж байсан нь ч буй.
Буруу булхайтай марксист-ленинист онолтонгуудыг дагав хэмээн эвлэршгүй буруушааж, эсэргүүцэн байлдаж, “цагаантан, Японоос тусламж авсан нь өлзийтэй” гэж үзэгсэд ч байлаа. Ингээд Найданжав ван “улаантнуудтай” байлдаж явсаар, хамгийн сүүлд 600 цэрэгтэй байхдаа бут цохиулж, зэвсэгт тэмцэл нь үндсэндээ дууссан байдаг. 60-хан цэрэгтэйгээр тулааны талбараас зайлж гарч чаджээ. Үүний өмнө түүний хамтран зүтгэгч, Нармай Монголын хөдөлгөөний зүтгэлтэн цахарын Зодовжав вангийн 1000 цэрэг мөн хиар цохиулсан ажээ.
Ийнхүү Хамаг Монгол улсаа байгуулах үйлсэд ялгуусан бадрангуйгаар оролцож асан баатар өмнөд монголчууд эсвэл хорлогдон алагдаж, эсвэл хагарал бутралын дүнд элэг нэгтнүүдтэйгээ тулалдан эрсдэж, эс бөгөөс алдар гавъяа нь мартагдаж, буруудаж, хэлмэгдэн төгссөн байдаг нь юутай харуусалтай, юутай эмгэнэлтэй. Өөр олон ийм нэрт зүтгэлтэн байв…
Улс гэрийг маань байгуулалцаж өгсөн өмнөд монгол баатруудаа бид ул болгон дэвсэлж явах уу, зул болгон дээдэлж явах уу?!
Арваад онд Олноо өргөгдсөн Нэгдсэн Монгол улс байгуулахад өмнөд монголчууд их үүрэг гүйцэтгэв. Хориод онд Ардын засагт Ар Монгол улсыг байгуулахад буриад монголчууд их үүрэг гүйцэтгэв. Ерээд онд колонийн засагт Шинэ Монгол (олон үндэстний, алсдаа Хятадад нэгдэх чигтэй, түр, тоглоомын Шинэ Монгол улс байгуулна гэх нууц хөтөлбөр байдаг нь амжилттай хэрэгжиж байгаа) улсыг байгуулахад “холимог монголчууд” (эрлийз, хурлийз, шарлийз) их үүрэг гүйцэтгэв…
Ар монголчууд минь нэгийг бодох цаг болмоорсон доо. Хэзээ бид улс гэрээ байгуулах бадраахад гол үүргийг гүйцэтгэдэг болох вэ!
Ч.Мөнхбаяр

Г.Ариунболд: Таван настай охиноо амьд байгаа эсэхэд эргэлздэг





 Өнгөрсөн оны тавдугаар сард дөрвөн настай А.Ариунцэцэг охин сураггүй алга болсон тухай өмнө нь манай сонин мэдээлж байсан. Гэвч өнг өрсөн есөн сарын хугацаанд.....












 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 

Өнгөрсөн оны тавдугаар сард дөрвөн настай А.Ариунцэцэг охин сураггүй алга болсон тухай өмнө нь манай сонин мэдээлж байсан. Гэвч өнг өрсөн есөн сарын хугацаанд А.Ариунцэцэг охины сураг гараагүй тул охины аав бидэнд дахин хандсан юм. Охиныг алга болсноос хойш цагдаагийн байгуулла­гынхан болон түүний аав болох Г.Ариунболд нар олон сарын хугацаанд хайсан боловч одоог хүртэл сураг гаргаж чадаагүй гэнэ.
Харин охины ээж Р.Оюунцэцэг нь болж бүтэхг үй замаар явдаг төдийгүй эр нөхрөөсөө гадна өөр эрч үүдтэй холбогдож, нөхрөө араар нь тавьдаг байжээ. Иймээс Г.Ариунболд эхнэрээсээ салсан юм байна. Гэтэл салсан эхнэр нь нэг өдөр нөхрөө хүнээр зодуулж, охиноо авч зугтсанаас хойш охиных нь сураг тасарчээ. Энэ талаар сураггүй болсон А.Ариунцэцэг охины аав Г.Ариунболдтой ярилцсан юм.
-Танай охин сураггүй болоод есөн сар болчихлоо. Ямар нэгэн сураг гарсангүй юу?
-Одоог хүртэл ямар ч сураг гараагүй. Охиноо алга болсноос хойш нэг ч өдөр бүтэн нойртой хоносонгүй. Байнга л бодох юм.
-Та эхнэрээсээ хэзээ салсан юм бэ?
-Манай эхнэр хөнгөн явдалтай хүн. Тэгээд бид хоёр тийшээ болсон юм. Эхнэр маань салахдаа охиноо аваад явсан л даа. Гэтэл нэг өдөр цагдаагийн газраас утастаж, машины гараж дотор танай хүүхэд байна гэсэн. Намайг очтол Р.Оюунцэцэг миний охиныг гаражинд хаячихсан байсан. Үүнийг их олон хүн гэрчилнэ. Тэр үед миний охин нэг нас зургаахан сартай байсан юм. Үүнээс хойш би охиноо дөрвөн нас хүртэл нь өөр дээрээ өсгөсөн. Төрсөн хүүхдээ хаядаг ийм эх хүн гэж байх уу. Эхнэртээ их гомдож явдаг. Хуруу хумсаа хугалан байж өсгөсөн охиноо алдсандаа үнэхээр их харамсаж байна.
-Тухайн үед гаражин дотор байсан хүүхдийг цагдаа нар танай хүүхэд гэдгийг яаж мэдсэн юм?
-Тэр хавийн хүмүүс хэлсэн юм билээ.
-Охиноо хэзээ, хэрхэн алдсан талаараа дахиад яриач?
-Эхнэр маань миний охиныг хаяж явснаас хойш би дөрвөн нас хүртэл нь өсг өс өн. Сүүлдээ охиноо өнчин өсг өөд яах вэ гэж бодоод эхнэртэйгээ буцаад нийлэх юмсан гэж их бодсон. Хөдөөгүүр явж, үздэг хардаг сайн хүнд үзүүлдэг байлаа. Охин бид хоёр Сүхбаатар аймгаас хотод өнгөрсөн оны тавдугаар са­рын 26-нд ирсэн юм. Машинаас буугаад “Модны 2”-т иртэл эхнэр маань хоёр залуутай хамт явж байгаад тааралдчихсан. Би ч хөдөө явсан учир байдлаа хэлээд хоолонд оръё гэтэл хамт явж байсан хоёр залуу нь над руу дайрч, нэг нь толгойг минь хагалсан. Толгойноос маш их цус гарч, нэг хэсэгтээ ухаан балартсан. Тэгээд нэг хартал охиныг минь хамт явж байсан залуу нь тэврээд гүйж байсан. Харин эхнэр маань машинд суугаад явсан даа. Тэр өдрөөс хойш миний охин сураггүй болсон юм.
-Тэгвэл охин чинь одоо ээжтэйгээ хамт байгаа юм биш үү?
-Би цагдаагийн газарт энэ талаар мэдэгдсэн. Цагдаа нар эрэн сурвалжилж, ма­най эхнэрийг олоод гэрт нь нэгжлэг хийсэн боловч хүүхэд байгааг үй гэсэн. Бүр шүүх хурал хүртэл болсон.
-Танаас нуугаад өөр газар аваачсан байж болно шүү дээ?
-Хэрэв хамт байлаа гэхэд хүйтэн гаражинд хаяж явдаг хүнтэй охиноо хамт байлгамаарг үй байна. Одоо эхнэр маань олдохгүй байгаа.
-Та эхнэрээ хайсан юм уу?
-Тийм. Цагдаа нар хүртэл хайж байгаа. Ерөөсөө олдохг үй байна. Хамгийн сүүлд Баянзүрх дүүрэг дэх Кино үйлдвэрийн орчимд нэг байранд орцны жижүүр хийдэг гэж дуулдсан. Би тийшээ очтол намайг ирэхээс өмнө зугтчихсан байна лээ. Одоо цагдаа нар тэр байрны гадна отолт хийж байгаа.
-Охиныг чинь аваад зугтсан эрэгтэйг эрж хайсан уу?
-Тухайн үед намайг зодсон залууг барьсан. Батсайхан гэдэг юм билээ. Ха­рин охиныг минь аваад явсан залууг Батцэнгэл гэдэг. Батсайханыг барьсан ч гэсэн нөг өө залууг нь хаашаа явсныг сайн мэдэхгүй гэсэн. Одоо би охиноо амьд байгаа гэдэгт эргэлздэг болсон. Ма­най эхнэр нэлээд хөнгөн явдалтай. Аль мөнгөтэй төгрөгтэй гэсэн бүхнийг дагаж явдаг хүн. Гадаад хүмүүстэй байнга сүлбэлдэж, тэднийг их сонирхдог юм.
-Охин чинь танай эхнэр дээр л байдаг юм байна шүү дээ?
-Түүнийг олох юм бол охиноо хаана байгааг нь мэдэх байх гэж найдаж байна. Цагдаа нар хэр чадлаараа л хайж байгаа. Гэхдээ тийм хүний мөсгүй, муухай сэтгэлтэй хүн охиныг минь яасан бол гэж бодохоос улам зовж сууна. Яагаад зугтаад байгааг нь ойлгохг үй юм. Охин минь түүнд байгаа юм бол ингэж зугтах шаардлагагүй биз дээ. Хүүхэд ээжтэйгээ байх эрхтэй шүү дээ.
Ч.Бямбадулам
Эх сурвалж: “Өглөөний сонин”

МУ-н цол тэмдэгээс болж Киви хамтлагийнхан дахин түнжин хагарлаа





Продюссер Б.Ангирмаагийн бүтээл “Киви” хэмээх амтлаг жимсний нэрээр нэрлэгдсэн хамтлаг байгуулагдаад......












 Эрхэм та сурталчилгаан дээр дарж сувдханыг дэмжээрэй 


Продюссер Б.Ангирмаагийн бүтээл “Киви” хэмээх амтлаг жимсний нэрээр нэрлэгдсэн хамтлаг байгуулагдаад даруй таван жилийн нүүр үзжээ. Энэ хугацаанд тэд Монголын рок, попын ертөнцөд өөрийн гэсэн байр суурийг нэгэнт эзлэж олон мянган фэнүүдтэй ч болоод амжсан юм. Анхнаасаа л эрос имижээр гангарах болсон тус хамтлагийн гишүүд Монгол улсын СТА цол, тэмдгээс болж тангараг тасрахад хүрсэн гэлцдэг. Үүнээс болж сэтгэлдээ сэв авсан тус хамтлагийнхан дотроо нэлээд түнжин муутай байна.
Хамтлагийн дуучин Ука хэмээх шар үст бүсгүй “Би” нэртэй тоглолт хийж, ардаа бүжгийн хамтлаг зохион байгуулан бие даасан цомог гаргах тухай мөрөөдөлдөө хөтлөгдөн яваа нь хамтлагийн продюссер болон нөгөө хоёрт нь таалагдаагүйн улмаас шинэ оны эхээр тэд ширүүхэн маргаад авсан сурагтай. Хамтлагийн гишүүд нь нэгдмэл байж байж “Киви” бүрэн утгаараа уран бүтээл хийх ёстой байтал амиа бодсон арчаагүй зан гаргасан Укад хамтлагийнхан нь болоод фэнүүд нь ихээхэн дургүй байгаа гэнэ шүү.